تحلیل اثربخشی برنامه های آموزشی ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی (مطالعه کشاورزان شهرستان ماهیدشت)

در پژوهش حاضر به بررسی تحلیل اثر بخشی برنامه های آموزشی ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی پرداخته شد؛ این پژوهش از جهت نوع، کاربردی و از لحاظ روش با توجه به ماهیت کار و اهداف مورد نظر غیر آزمایشی (پیمایشی) و آزمایشی (تجربی حقیقی) می باشد. طرح تحقیق حاضر جهت تحلیل اثر-بخشی برنامه های آموزشی ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی، طرح آزمودن مقدماتی و نهایی با گروه شاهد و استفاده از گزینش تصادفی بوده که جزء طرح های تجربی حقیقی محسوب می گردد. جامعه آماری این پژوهش کشاورزان شهر ستان ماهیدشت تحت پوشش خانه بهداشت روستای ریزه وند (213 خانوار) بود که حجم نمونه با توجه به جدول مورگان 140 خانوار تعیین گردید و به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند؛ جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه صورت گرفت و روائی ابزار تحقیق توسط برخی از اساتید ( راهنما و مشاور) و کارشناسان بهداشت حرفه ای و متخصص طب کار مورد تأیید قرار گرفت و پس از در نظر گرفتن نظرات آنان، پرسشنامه نهایی تنظیم و جهت سنجش پایایی پرسشنامه از مطالعه راهنما استفاده گردید و برای این منظور 30 خانوار از افراد جامعه آماری که در مرحله نمونه گیری محسوب نگردیدند، مورد نظر قرار گرفت. پس از جمع آوری پرسشنامه ها و استخراج داده ها، ضریب آلفای کرونباخ برای قسمت های مختلف پرسشنامه که شامل نگرش 77 صدم، اعتماد به نفس 37 صدم، ویژگی های اجتماعی 71 صدم، مراقبت های بهداشتی هنگام سم پاشی 75 صدم و چالش های افراد در زمینه رعایت مسائل ایمنی و بهداشت حرفه ای 81 صدم به دست آمد. نتایج آزمون-های هم بستگی نشان داد که بین دانش زارعان و پایگاه اجتماعی، نگرش، مدت زمان کار روزانه، مدت آموزش، رضایت از کار و وضعیت اقتصادی رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت، بین رفتار آنان و پایگاه اجتماعی، نگرش نسبت به بهداشت حرفه ای کشاورزی، رضایت از کار، وضعیت اقتصادی و ریسک پذیری رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت و بین دانش زارعان و دامپروران و نگرش نسبت به بهداشت حرفه ای کشاورزی، پایگاه اجتماعی و وضعیت اقتصادی رابطه معنی داری وجود داشت و نیز بین رفتار آنان و پایگاه اجتماعی، وضعیت اقتصادی و ریسک پذیری رابطه معنی داری وجود داشت. در بررسی چالش های کشاورزان در زمینه ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی نتایج نشان داد که سه چالش، قیمت بالای وسایل حفاظتی، نهادینه نشدن فرهنگ استفاده از وسایل حفاظتی در منطقه و عدم دریافت آموزش کافی در رابطه با استفاده از وسایل حفاظتی به ترتیب مهم ترین چالش کشاورزان در زمینه رعایت مسائل ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی بود. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که به ترتیب عامل آموزشی، عامل اقتصادی، عامل فردی، عامل نوع طراحی تجهیزات و وسایل حفاظتی و عامل اجتماعی بیشترین سهم را از دیدگاه نمونه آماری در تبیین عوامل موثر بر چالش دارند که در کل 694/67 درصد از تغییر پذیری (واریانس) متغیر ها را توضیح می دهد. نتایج اثر بخشی برنامه های آموزشی ایمنی و بهداشت حرفه ای کشاورزی نیز نشان داد که تفاوت نمرات گروه آزمایش و گروه گواه قبل از برنامه ها در حد 95 درصد معنی دار و بعد از برنامه ها تا 99 درصد معنی دار شده بود، مقدار سطح اثر به کار رفته قبل و بعد از برنامه ها آموزشی به ترتیب 46/0 و 35/6 بود که بیانگر این است که فاصله بین نمرات گروه آزمایش و گروه گواه بعد از برنامه ها بسیار بیشتر از قبل برنامه ها شده است که حاکی از تأثیر نسبی آموزش بر افراد گروه آزمایش می باشد. واژگان کلیدی: ارزیابی، اثربخشی، بهداشت حرفه ای کشاورزی، ایمنی کشاورزی.